24. juni 202217. oktober 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Rekordtal for nynorskinnhald i Store norske leksikon

I over 100 år var Store norske leksikon (SNL) nesten berre på bokmål. Men etter at SNL og Nynorsk kultursentrum gjekk saman om ei satsing har talet på nynorskartiklar skote i vêret.

I 2020 inngjekk Nynorsk kultursentrum eit samarbeid med Store norske leksikon. Målet var å auke nynorskinnhaldet i SNL, slik at fleire møter nynorsk i kvardagen. Som ein del av satsinga vart nynorskleksikonet Allkunne ein del av SNL. No er jobben med å flytte Allkunne-artiklane inn i SNL ferdig, allkunne.no er lagd ned og SNL har 17 500 artiklar på nynorsk.

– Dette er det viktigaste arbeidet stiftinga gjer for å nå 16-åringar med nynorsk som hovudmål og alle andre som treng påliteleg innhald på nynorsk på nett. Våre medarbeidarar har saman med tilsette i Store norske leksikon gått gjennom kvar einaste artikkel, oppdatert innhaldet og gjort dei tilgjengelege for lesarane, seier direktør Per Magnus Finnanger Sandsmark i Nynorsk kultursentrum.

Bakgrunnen for samarbeidet var ei semje om at det gode innhaldet frå Allkunne fortente å nå ut til eit breiare publikum, som det gjer i SNL. SNL er Noregs største nettstad for kunnskapsformidling, med 600 000 lesne artiklar kvar dag. I tillegg var det eit ønske om å eksponere folk for begge dei norske skriftspråka som ein naturleg del av språkmangfaldet vi har her i landet.

– I tillegg er samarbeidet ei sikring av at den nynorske kulturhistoria blir dokumentert, seier Sandsmark. Med å ta i bruk både nynorsk og bokmål på alle fagområde i leksikonet styrkjer vi også norsk fagspråk og terminologi.

Den store auken speglar seg også i lesartala. I år vil det bli lese om lag 3,5 millionar artiklar på nynorsk på snl.no. Ein viktig og sjølvforsterkande effekt av samarbeidet er at fleire forfattarar og fagansvarlege no tek initiativ til å skrive på nynorsk. Førebelse analysar viser at det har lite å seie for lesinga av artiklane om dei er skrivne på nynorsk eller bokmål, ifølgje Bolstad.

Og fleire skal det bli. Framover skal institusjonane jobbe systematisk for endå meir nynorskinnhald i SNL. Målet er å doble talet på nynorskartiklar.

– Kunnskapsformidling på nynorsk er eit viktig satsingsområde for oss, sjølv om vi ikkje lenger driv eige leksikon. Gjennom samarbeidet med SNL skal Nynorsk kultursentrum bidra med dokumentasjon av den nynorske kulturhistoria, artikkelskriving og språkrettleiing og omsetjing av artiklar frå bokmål til nynorsk, avsluttar Sandsmark.

14. juni 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Allkunne er blitt del av Store norske leksikon

I 2020 inngjekk Nynorsk kultursentrum og Store norske leksikon eit samarbeid for å få meir nynorsk i SNL. Ein viktig del av samarbeidet var å flytte gode artiklar frå nynorskleksikonet Allkunne inn i SNL, slik at desse artiklane kunne få fleire lesarar.

Det tok godt over eitt år å få flytt over artiklane frå Allkunne til SNL, men 8. juni 2022 vart overflyttinga fullført og nettstaden allkunne.no lagt ned. No er det SNL som er nynorskleksikonet i Noreg.

1803 artiklar frå Allkunne er flytt over til SNL, som nye artiklar eller som utvidingar av eksisterande artiklar. 7000 artiklar frå Fylkesleksikon for Sogn og Fjordane er overleverte til Fylkesarkivet i Vestland. Alle artiklane er i tillegg overført til språksamlingane i Bergen og skal bli grunnlag for ordbøker og liknande korpus for nynorsk.

I tillegg til artiklane frå Allkunne har SNL òg omsett eller nypublisert 9900 artiklar på nynorsk dei siste to åra. Alt i alt er det no 17 500 nynorskartiklar i SNL. Til samanlikning var det rundt 26 000 artiklar i Allkunne, men hovudtyngda av desse var svært korte artiklar som opphaveleg kom frå eittbindsleksikonet Caplex.

Målet for samarbeidet mellom Nynorsk kultursentrum og SNL er at fleire skal lese nynorsk. Det har vi lukkast med: Lesartala for nynorskartiklar i SNL er no meir enn fire gongar høgare enn lesinga av heile allkunne.no til saman.

Les meir om kva Allkunne var i artikkelen om Allkunne i Store norske leksikon.

Vi har omdirigert lenker til allkunne.no vidare til riktig artikkel på snl.no, slik at folk som har gamle lenker framleis skal finne fram til det gode innhaldet frå Allkunne.

2. februar 20227. februar 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Målform har liten innverknad på lesing av artiklar

Dei siste par åra er 1800 artiklar i Store norske leksikon omsett frå bokmål til nynorsk. No har vi analysert kva som har skjedd med lesinga av desse artiklane før og etter omsetjing, og ei førebels oppsummering er at målform har liten innverknad på lesinga.

Vi var spente på om artiklar som vart omsett til nynorsk ville få færre lesarar. Det har ikkje skjedd: I snitt får dei omsette artiklane fleire lesarar etter omsetjing, men har litt lågare vekst enn bokmålsartiklane.

Tre av de mest lesne nynorskartiklane i SNL

Analyse av omsette artiklar

Vi har sett på korleis lesing av artiklar som er omsette frå bokmål til nynorsk i perioden 2016 til sumaren 2021, har utvikla seg. Dette er artiklar der vi har datagrunnlag for minst 100 dagar etter omsetjing og kan samanlikne dette med den same perioden året før.

I analysen har vi fjerna mange artiklar fordi dei av ulike grunnar forkludrar resultata eller er lite signifikante. Analysen er gjord på 441 artiklar. Desse 441 artiklane vart lesne til saman 312 000 gongar i løpet av dei 100 dagane etter omsetjing. Til samanlikning vart dei lesne 277 000 gongar i den same perioden året før. I sum har altså artiklane auka 12 prosent i lesing etter omsetjing.

Men: Leksikonet aukar i lesing kvart år. Dersom vi korrigerer for den ålmenne auken i lesinga av leksikonet, ser vi at artiklane som er omsette, har 1,5 prosentpoeng lågare auke i lesing enn andre artiklar. Dette er eit lågt tal og truleg ikkje signifikant fordi datagrunnlaget er for lite.

Mange av artiklane blir svært mykje betre samtidig som dei blir omsette til nynorsk. Nokre av dei blir vesentleg lengre (når ein kort bokmålsartikkel frå SNL blir erstatta av ein lengre artikkel frå Allkunne), mange av dei får bilete, betre formatering og fleire lenker. Desse endringane gjer resultata vanskelegare å tolke, ideelt sett burde vi berre omsett artiklane for å kunne analysere om språk har innverknad på lesinga.

Vi har eit litt for tynt datagrunnlag, men vi forsøker oss likevel på ein førebels konklusjon om at omsetjing til nynorsk samla sett har liten verknad på lesinga.

Vi er usikre på konklusjonen: For nokre artiklar ser vi relativt stor nedgang i lesing etter omsetjing, men dette kan ofte forklarast med pandemien (den fyrste nedstenginga i mars og april 2020 hadde enorm verknad på lesartala våre), nyheitssaker eller TV-seriar. I andre tilfelle ser vi stor auke. Når vi får litt større datagrunnlag, vil vi kunne gje ein betre analyse.

Metode

Vi gjer ein automatisk analyse av nyleg oppdaterte artiklar kvar natt, mellom anna for å sjekke målform. Dersom artiklane inneheld typiske nynorskord som «ikkje» eller «Noreg» får dei eit nynorskpoeng, medan typiske bokmålsord gjev bokmålspoeng.

Totalt 1837 artiklar er omsette frå bokmål til nynorsk i perioden 2016 til sumaren 2021. Analysen er gjort på 441 artiklar. 1393 artiklar er fjerna fordi dei har låge lesartal (anten under 30 sidevisningar i perioden før omsetjing eller etter omsetjing). 3 artiklar er fjerna fordi lesartala vart sterkt påverka av pandemien. Dei 441 artiklane har 200 datapunkt kvar (sidevisningar per dag), til saman 88 200 datapunkt. Dei er samanlikna med 200 datapunkt for 182 000 artiklar, til saman 36 millionar datapunkt.

Vi har så samanlikna lesartal for artiklane 100 dagar etter omsetjing med den same perioden året før. Artikkelen om hinduisme vart for eksempel omsett frå bokmål til nynorsk 28. oktober 2020. Vi har då summert saman lesartal for denne artikkelen for perioden 29.10.2020 til 5.2.2021 (100 dagar etter omsetjing) og har samanlikna dette med data for perioden 29.10.2019 til 5.2.2020.

Samanlikningane mellom lesing av nynorskartiklane og heile leksikonet er gjord for dei same periodane. I hinduisme-eksempelet er altså utviklinga i lesing av hinduisme-artikkelen samanlikna med lesing av alle artiklar i dei same periodane.

Dei mest lesne nynorskartiklane i SNL

31. august 20217. februar 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

10 000 nynorskartiklar i SNL

For litt over eitt år sidan trappa SNL opp satsinga på å få meir innhald på nynorsk, og i dag vippa vi 10 000 nynorskartiklar i SNL. Det er ein gledeleg milepæl.

Med artikkelen om klimaflyktningar har SNL no runda 10 000 leksikonartiklar på nynorsk.

I 2020 innleidde Store norske leksikon og Nynorsk kultursentrum eit strategisk samarbeid for å få meir nynorskinnhald i SNL. Store norske leksikon overtok nynorskleksikonet Allkunne, og i løpet av det siste året er rundt 1000 artiklar frå Allkunne flytta over til SNL. I tillegg er fleire tusen andre artiklar omsette til nynorsk eller nypubliserte på nynorsk.

Det er viktig for SNL å ha innhald på både nynorsk og bokmål. Noreg er eit fleirspråkleg land, og nasjonalleksikonet SNL må bruke båe målformene om vi skal spegle heile landet.

Det er no nynorskartiklar i alle hovudkategoriane i SNL. I tillegg til artiklar frå Allkunne som er flytta til SNL er det omsett fleire tusen artiklar. Satsinga på bunad og folkedrakter har gjeve rundt 1000 nynorskartiklar, det er publisert over 5000 nynorskartiklar om førenamn og i tillegg er fleire av dei mest lesne artiklane omsett til nynorsk.

Vi har òg sett på lesinga av artiklane før og etter omsetjing. Førebels ser det ut til at lesinga held seg relativt stabil. Målform ser altså ikkje ut til å ha stor innverknad på lesinga. Høgskulen i Volda og Høgskulen på Vestlandet er i gang med eit forskingsprosjekt for å sjå på korleis målform verkar inn på lesinga av artiklane. Då får vi ein meir grundig gjennomgang av statistikken.

Lesetips: Eit utval gode artiklar på nynorsk i SNL

Dei mest lesne nynorskartiklane i SNL

4. mars 20217. februar 2022 av Stig Arild Pettersen, redaktør og kommunikasjonsrådgiver

Meir nynorsk i SNL – kvar einaste dag

To leksikon skal bli til eitt. Stina og Steinarr frå Allkunne synest det er godt å kunne løfte det beste innhaldet frå nynorskleksikonet Allkunne ut til enda fleire lesarar i Store norske leksikon.

Det nynorske leksikonet Allkunne blir integrert i Store norske leksikon.

I Aasentunet på Sunnmøre sit to leksikonredaktørar med ei massiv oppgåve føre seg: Ei stor mengd artiklar frå nynorskleksikonet Allkunne skal flyttast til Store norske leksikon. Men det er ikkje berre ein flyttejobb.

– Vi veit jo kva vi skal gjere, men det er mange omsyn som påverkar korleis vi gjer det best mogleg, seier Steinarr Sommerset, språkansvarleg i Nynorsk kultursentrum.

Det var i 2020 at styra i stiftinga Nynorsk kultursentrum, som dreiv Allkunne, og Store norske leksikon blei einige om å slå seg saman. Delar av innhaldet i Allkunne skal flyttast til SNL, samstundes som institusjonane skal samarbeide om å få endå meir godt innhald på nynorsk ut til lesarane på snl.no.

Steinarr Sommerset er språkansvarleg i Nynorsk kultursentrum.

– Både SNL og Allkunne er jo allmenne leksikon, men dei er to forskjellige leksikon, og i arbeidet vi gjer, skal to leksikonkulturar smelte saman. Mykje treng også oppussing. Det som var ein god artikkel då han blei skriven, treng fort endringar i dag, seier han, og gjer klar publiseringa av biografiartikkelen om Gunvor Ulstein, som lenge leia familiekonsernet Ulsteingruppa på Sunnmøre.

Kollega Stina Aasen Lødemel, spesialrådgivar i Nynorsk kultursentrum og prosjektleiar for avviklinga av Allkunne, har nett publisert artikkelen om Normannalaget, det første mållaget i Amerika, på SNL.

– Allkunne har hatt eit spesielt samfunnsoppdrag med å dokumentere den nynorske kulturhistoria, i tillegg til å gjere kunnskap om alle slags emne tilgjengeleg på nynorsk. Derfor blir det ein del om den nynorske historia i innhaldet vi flyttar over. Ein viktig del av samarbeidet går òg ut på at SNL skal få betre innhald på nynorsk om alle tema, seier ho.

– Så vi prøver å leite opp område der SNL manglar gode artiklar, og der Allkunne har vore verkeleg gode.

Stina Aasen Lødemel er prosjektleiar for avviklinga av Allkunne.

Til saman skal Stina og Steinarr flytte mellom to og tre tusen artiklar til SNL før Allkunne stenger nettstaden. Det kjem til å ta tid, vedgår dei.

– Det er vanskelig å seie når alt er flytta. Det er ikkje berre å klippe og lime innhaldet over: Det er etterslep av oppdatering som må kontrollerast ved overflytting, artiklar skal skrivast saman, og vi møter ulike redaksjonelle problemstillingar. Greier vi alt i løpet av året, hadde det vore fantastisk, men det er førebels for tidleg å seie. Truleg vil arbeidet gå raskare etter kvart, seier Stina.

Likevel, for kvar nye artikkel og kvar dag som går, blir SNL eit betre leksikon med meir innhald på nynorsk. Allereie i 2020 blei nynorskandelen i SNL mykje større: I byrjinga av året var det berre 1118 nynorskartiklar i SNL, medan det 1. januar 2021 var 7583 artiklar på nynorsk i leksikonet. I år kjem det altså fleire tusen artiklar på nynorsk i SNL gjennom overflyttinga av Allkunne-artiklar og omsetjing av eksisterande SNL-artiklar frå bokmål til nynorsk.

– Og samarbeidet mellom SNL og Nynorsk kultursentrum handlar ikkje berre om flytting av innhald. Dette er eit langsiktig partnarskap mellom to institusjonar som arbeider for godt språk og kunnskapsformidling, seier ho, og legg til:

– Det er flott å sjå at SNL får stadig meir innhald på nynorsk, og at det gode innhaldet frå Allkunne no vil nå ut til eit breiare publikum. SNL og Allkunne byggjer begge på ein lang norsk leksikontradisjon, men har hatt noko ulik redaksjonsmodell. No skal vi sameine det beste frå to leksikon med mål om å auke lesartalet og styrkje fagspråket både på bokmål og nynorsk.

Andelen nynorsk i SNL vaks mykje i 2020, og meir skal det bli!

22. august 20207. februar 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Meir nynorsk til fleire

Nynorsk kultursentrum og Store norske leksikon går saman om meir nynorsk leksikoninnhald på nettet frå 2021. Det nynorske nettleksikonet Allkunne blir integrert i Store norske leksikon – eit samarbeid som styrkjer nynorsk kunnskapsformidling.

Ved å samarbeide i staden for å konkurrere har dei to institusjonane mål om å styrkje norsk fagspråk. Styra i begge organisasjonane er samrøystes og entusiastiske for samarbeidet.

– Avtalen gjer at fleire lesarar får tilgang til viktig innhald på nynorsk og om nynorsk kulturhistorie, seier styreleiar Lodve Solholm i Nynorsk kultursentrum.

– Store norske leksikon styrkjer seg med dette som nasjonalt leksikon. Det er sjølvsagt for oss og medlemene våre at begge dei norske skriftspråka vert styrkte som fagspråk, og vi er glade for å gje dei mange lesarane av Store norske leksikon meir nynorsk, seier styreleiar Knut Olav Åmås i Store norske leksikon.

Når fram til fleire lesarar

Sidan 2008 har Nynorsk kultursentrum, i lag med ulike samarbeidspartar, arbeidd med å byggje eit allment nynorsk oppslagsverk til bruk i skule, studium og fritid.

– Det er ressurskrevjande å konkurrere. Derfor vel vi i staden å gå i lag med ein større aktør som når fleire lesarar i same målgrupper som oss, for at innhaldet skal nå fleire, seier direktør Per Magnus Finnanger Sandsmark i Nynorsk kultursentrum.

Det skal framleis arbeide minst to årsverk med leksikon i Hovdebygda. Nynorsk kultursentrum skal også bidra med same økonomiske bidrag. Samstundes vil Store norske leksikon bruke meir tid og ressursar på nynorsk. I sum vert meir ressursar brukte på nynorske leksikonartiklar.

– Det hadde ikkje vore mogleg utan dette samarbeidet. Artikkelbudsjettet til Allkunne var brukt opp etter første kvartal. No vert det del av eit system som sikrar nytt og oppdatert innhald som når fleire, poengterer Sandsmark.

Store norske leksikon har frå før av artiklar på både nynorsk og bokmål, og om mange ulike emne. Med dette samarbeidet kjem fleire artiklar på nynorsk, og nye emne og personar som ikkje har hatt artiklar, vert dekte.

– Vi er glade for å kunne gjere mykje av det kvalitetsinnhaldet som har vore på Allkunne, tilgjengeleg for eit breiare publikum, seier sjefredaktør Erik Bolstad i Store norske leksikon.

Viktig for norsk fagspråk

Universitetet i Bergen er medlem av Store norske leksikon og stiftar av Nynorsk kultursentrum.

– For oss er dette viktig. Som kunnskapsinstitusjon har vi eit stort ansvar for å sikre norsk fagspråk, både bokmål og nynorsk. Dette samarbeidet gjer at vi universiteta og høgskulane som er med i Store norske leksikon, kan spele ei større rolle i arbeidet for nynorsk skriftkultur, seier Margareth Hagen, prorektor ved Universitetet i Bergen.

Fakta

Store norske leksikon er ein medlemsorganisasjon som driv ein av Noregs største nettstader. 23 organisasjonar, blant dei 12 universitet og høgskular, er medlemer. I 2020 blir det lese meir enn 100 millionar artiklar i Store norske leksikon.
Nynorsk kultursentrum er ei stifting som arbeider for nynorsk skriftkultur gjennom vitskapleg og kulturfagleg arbeid, blant anna med tre museum og festivalar i Ørsta, Ulvik og Vinje. 23 organisasjonar, blant dei 6 universitet og høgskular, er stiftarar.

Lodve Solholm
Styreleiar i Nynorsk kultursentrum

Knut Olav Åmås — Lodve Solholm
Styreleiar i Nynorsk kultursentrum