18. februar 202418. februar 2024 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Årsmelding for 2023

Årsmeldingane til Store norske leksikon er ei årleg oppsummering av kva leksikonet er, kva vi har prioritert og kjem til å prioritere, lesartal og samfunnsoppdrag.

No er vi akkurat ferdige med årsmeldinga for 2023. Ta ein titt!

1. januar 20241. januar 2024 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Rekordlesing av SNL i 2023

Det er verkeleg inspirerande å sjå på lesartala for snl.no i 2023. Artiklane i leksikonet vart lesne 114 millionar gongar i løpet av året, noko som er ny rekord. Vi har heller aldri hatt fleire fagansvarlege (1183) eller fleire forfattarar (5270).

Unike brukarar i månaden gjekk ned med 2 %. Dette har nok fyrst og fremst med at iOS-telefonar ikkje lar seg måle like godt som tidlegare. Talet økter (besøk) auka 8 % og tal lesne artiklar (sidevisningar) med 7 %.

Vi oppdaterte 41 639 artiklar i løpet av 2023. I snitt er dette 114 oppdaterte artiklar per dag, som vi er svært nøgde med. Dette er likevel berre halvparten av 2020, då det store prosjektet var å gå gjennom alle artiklane i heile leksikonet. I 2020 oppdaterte vi 82 000 artiklar, det hadde vi aldri klart utan at det var pandemi og nedstenging – la det aldri skje igjen 🙂

Mest lesne artiklar per månad

Dei mest lesne artiklane per månad er som vanleg dominert av skuleelevar og nyheiter. På kategorinivå ser vi eit heilt anna bilete: Her er medisin absolutt mest lese, med historie og samfunnsstoff på dei neste plassane.

Stjerneteikn er vi eigentleg veldig usikre på kvifor er så mykje lese. Artikkelen segla opp på toppen av mest lese-lista i fjor, utan nokon eigentleg grunn. Det same gjeld narssistisk personlegheitsforstyrring, som vart mykje lese på slutten av Donald Trumps presidentperiode, og så berre blitt liggjande på mest lese-lista etter det.

Ricin vart mykje lese i juni fordi politiet arresterte ein ungdom i Oslo som lagde ricin i ei vanleg leilegheit.

«Makta» førte til dobling i lesing av politikk-artiklar

TV-serien Makta har hatt verkeleg uventa stor verknad på lesinga av ein del innhald i SNL. Artiklane i kategorien «Norsk politikk og offentlig forvaltning» har for eksempel gått frå å bli lese 461 000 gongar i 2022 til over millionen i 2023.

Topp 5 i «Norsk politikk og offentlig forvaltning» i 2023:

Seksdobling i lesing av artiklar om Israel og Palestina

Når det er krig og konflikt er det mange som treng bakgrunnsinformasjon for å forstå kva som skjer. Artiklane om Israel og Palestina er alltid mykje lesne, men i 2023 auka lesinga verkeleg dramatisk. Desse artiklane vart lesne 600 000 gongar, i hovudsak frå oktober til november.

Topp 10 mest lesne artiklar om Israel og Palestina:

Vi er òg svært nøgde med å ha fått omsett Hamas» prinsipprogram til norsk. Det har ikkje vore tilgjengeleg på norsk tidlegare. Prinsipprogrammet seier mykje om kva som er dei politiske ambisjonane til organisasjonen.

100 mest lesne artiklar i 2023

Oppdateringsstatus og kvalitet

85 prosent av artiklene i SNL er blitt oppdatert de siste fire årene. I 2021 fullførte vi gjennomgangen av de uoppdaterte artiklene vi overtok fra papirleksikonet, et enormt prosjekt som tok flere år. Mange artikler vil nå ikke trenge oppdatering på mange år (typisk ordforklaringer og grunnleggende konsepter), mens andre krever oppdatering flere ganger i året.

20 739 artikler (11 %) er merket med at de trenger gjennomgang. Dette er altså artikler vi ikke er fornøyde med av ulike grunner: De kan være utdaterte, for korte, inneholde feil, eller er artikler vi har høyere ambisjoner for. Når én av disse artiklene er fikset, oppdager vi som regel andre artikler som ikke er gode nok; så antall artikler som trenger gjennomgang pleier å ligge relativt konstant rundt 10 %.

29. desember 20233. januar 2024 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Noregs største oppslagsverk om førenamn

Gulbrand Alhaug, professor emeritus ved UiT – Noregs arktiske universitet, har forska på og samla data om bruk av førenamn i Noreg i så og seie heile karrièren. No er store delar av Alhaugs livsverk publisert og samla på snl.no.

SNL har no 5774 artiklar om norske førenamn. Alle har ei forklaring av tyding eller korleis namnet oppstod. Dei aller fleste har grafar som viser utvikling i bruken (og for dei som er kjende med namnegrafane til SSB: Alhaugs grafar går lengre bakover i tid, og datagrunnlaget er prosessert og bearbeida i mange rundar).

Mange nylaga namn (som det er forbausande mange av), har med informasjon om den fyrste som hadde namnet.

Og ikkje minst: Det er med grafar som viser korleis bruken av mange namn var på 1800-talet. Slik kan du sjå at for eksempel Birgit så og seie utelukkande vart brukt i Buskerud og Telemark.

– Dei regionale forskjellane i namnebruken kjem tydeleg fram på 1800-talet. Da var forskjellane mykje større enn i dag, seier Gulband Alhaug. Vi kan for eksempel sjå at Sjur (talemålsform av Sigurd) var klart mest brukt i Hordaland, derimot lite i Bergen. Når det gjeld popularitetsutviklinga for Sjur, kan vi registrere at dette namnet er mykje mindre vanleg i dag enn på 1800-talet.

Den svarte streken i utviklingsgrafane for namn (sjå for eksempel Ola) er basert på årsopplysningar frå Statistisk sentralbyrå (SSB) sidan 1880, er meir hakkete enn den tjukkare blå streken som byggjer på gjennomsnitt over 5-årsperiodar, bl.a. folketeljingar for 1800-talet. Det er særleg på slutten av 1800-talet at SSB-kurvene kan vere hakkete, og ein viktig grunn til dette er at det nokså avgrensa SSB-materialet for 1800-talet er basert på dei som levde i 1960, mens den blå streken for den same perioden (1880–1899) byggjer på eit mykje større materiale, dvs. dei som levde i år 1900. For dei som er fødde før 1865, er det namnedata frå folketeljinga av 1865 som er brukt.

– Eg er så imponert over det store datamaterialet Gulbrand har samla, og korleis han har laga gode databasar med innhald som er innsamla gjennom mange år. Artiklane om namn har blitt verkeleg gode, og er eit viktig tilskot for Store norske leksikon, seier sjefredaktør Erik Bolstad. Store norske leksikon har ein ambisjon om å bli betre på kulturhistorie i brei forstand, og førenamn er verkeleg eit kjerneeksempel på kulturhistorie.

Eksempel på artiklar om namn

Sjå full liste over kvinnenamn og mannsnamn.

Kvinnenamn

Mannsnamn

9. juni 202228. juni 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Pip, pip: No er det artiklar om alle fuglar i heile verda i SNL 🦆

No er det artiklar om absolutt alle fugleartar i verda i SNL. Det er nesten 11 000 ulike fugleartar alt i alt.

SNL hadde artiklar om alle fuglar som er nær Noreg frå før. Desse artiklane er relativt gode og utbygde. Så oppdaga vi at namneutvalet i Norsk ornitologisk foreining hadde laga norske namn til absolutt alle fuglar i verda. Eit imponerande arbeid!

Vi har eksperimentert med maskingenerert prosa i mange år. Dette er vanleg tekst i artiklar, men som er generert med script framfor ein forfattar.

Det er mange fordelar med å maskingenerere tekst: Vi kan oppdatere veldig mange artiklar samtidig, og vi kan halde eit veldig høgt presisjonsnivå dersom vi har gode databasar som er tilgjengelege. Utfordringa er å kombinere maskin- og menneskeskapt tekst på måtar som gjer at desse ikkje går i beina på kvarandre.

No har biolog Jon Peder Lindemann generert korte artiklar om alle fuglar i verda: Kvar dei bur, storleik, kva dei et, korleis dei legg egg og kvar dei bygg reira sine. Desse artiklane vil bli supplerte med bilete og utbreiingskart; og så kan fagfolka som arbeider for SNL gå laus og oppdatere med meir fagleg informasjon om desse fuglane.

Sjå alle fugleartiklane.

2. februar 20227. februar 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Målform har liten innverknad på lesing av artiklar

Dei siste par åra er 1800 artiklar i Store norske leksikon omsett frå bokmål til nynorsk. No har vi analysert kva som har skjedd med lesinga av desse artiklane før og etter omsetjing, og ei førebels oppsummering er at målform har liten innverknad på lesinga.

Vi var spente på om artiklar som vart omsett til nynorsk ville få færre lesarar. Det har ikkje skjedd: I snitt får dei omsette artiklane fleire lesarar etter omsetjing, men har litt lågare vekst enn bokmålsartiklane.

Tre av de mest lesne nynorskartiklane i SNL

Analyse av omsette artiklar

Vi har sett på korleis lesing av artiklar som er omsette frå bokmål til nynorsk i perioden 2016 til sumaren 2021, har utvikla seg. Dette er artiklar der vi har datagrunnlag for minst 100 dagar etter omsetjing og kan samanlikne dette med den same perioden året før.

I analysen har vi fjerna mange artiklar fordi dei av ulike grunnar forkludrar resultata eller er lite signifikante. Analysen er gjord på 441 artiklar. Desse 441 artiklane vart lesne til saman 312 000 gongar i løpet av dei 100 dagane etter omsetjing. Til samanlikning vart dei lesne 277 000 gongar i den same perioden året før. I sum har altså artiklane auka 12 prosent i lesing etter omsetjing.

Men: Leksikonet aukar i lesing kvart år. Dersom vi korrigerer for den ålmenne auken i lesinga av leksikonet, ser vi at artiklane som er omsette, har 1,5 prosentpoeng lågare auke i lesing enn andre artiklar. Dette er eit lågt tal og truleg ikkje signifikant fordi datagrunnlaget er for lite.

Mange av artiklane blir svært mykje betre samtidig som dei blir omsette til nynorsk. Nokre av dei blir vesentleg lengre (når ein kort bokmålsartikkel frå SNL blir erstatta av ein lengre artikkel frå Allkunne), mange av dei får bilete, betre formatering og fleire lenker. Desse endringane gjer resultata vanskelegare å tolke, ideelt sett burde vi berre omsett artiklane for å kunne analysere om språk har innverknad på lesinga.

Vi har eit litt for tynt datagrunnlag, men vi forsøker oss likevel på ein førebels konklusjon om at omsetjing til nynorsk samla sett har liten verknad på lesinga.

Vi er usikre på konklusjonen: For nokre artiklar ser vi relativt stor nedgang i lesing etter omsetjing, men dette kan ofte forklarast med pandemien (den fyrste nedstenginga i mars og april 2020 hadde enorm verknad på lesartala våre), nyheitssaker eller TV-seriar. I andre tilfelle ser vi stor auke. Når vi får litt større datagrunnlag, vil vi kunne gje ein betre analyse.

Metode

Vi gjer ein automatisk analyse av nyleg oppdaterte artiklar kvar natt, mellom anna for å sjekke målform. Dersom artiklane inneheld typiske nynorskord som «ikkje» eller «Noreg» får dei eit nynorskpoeng, medan typiske bokmålsord gjev bokmålspoeng.

Totalt 1837 artiklar er omsette frå bokmål til nynorsk i perioden 2016 til sumaren 2021. Analysen er gjort på 441 artiklar. 1393 artiklar er fjerna fordi dei har låge lesartal (anten under 30 sidevisningar i perioden før omsetjing eller etter omsetjing). 3 artiklar er fjerna fordi lesartala vart sterkt påverka av pandemien. Dei 441 artiklane har 200 datapunkt kvar (sidevisningar per dag), til saman 88 200 datapunkt. Dei er samanlikna med 200 datapunkt for 182 000 artiklar, til saman 36 millionar datapunkt.

Vi har så samanlikna lesartal for artiklane 100 dagar etter omsetjing med den same perioden året før. Artikkelen om hinduisme vart for eksempel omsett frå bokmål til nynorsk 28. oktober 2020. Vi har då summert saman lesartal for denne artikkelen for perioden 29.10.2020 til 5.2.2021 (100 dagar etter omsetjing) og har samanlikna dette med data for perioden 29.10.2019 til 5.2.2020.

Samanlikningane mellom lesing av nynorskartiklane og heile leksikonet er gjord for dei same periodane. I hinduisme-eksempelet er altså utviklinga i lesing av hinduisme-artikkelen samanlikna med lesing av alle artiklar i dei same periodane.

Dei mest lesne nynorskartiklane i SNL

1. januar 20222. januar 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Leksikonåret 2021 i tal

2021 vart eit nytt godt år for Store norske leksikon, med bruksrekordar, skyhøg oppdateringstakt og kraftig auke i talet artiklar.

Vi sette fleire rekordar i 2021:

På det meste var det 3,2 millionar unike brukarar på éin månad (mars 2021)
På det meste vart artiklane lesne 608 000 gongar på ein dag (21. januar 2021)
Artiklane vart til saman lesne 112 millionar gongar i 2021
58 000 artiklar vart oppdaterte, 84 prosent av artiklane er oppdaterte dei tre siste åra
Det var 1916 aktive bidragsytarar i leksikonet i 2021, av desse var 61 prosent friviljuge som kom med endringsframlegg (alle endringsframlegg frå friviljuge bidragsytarar blir kvalitetssikra av ein fagansvarleg eller redaktør før publisering)

Store norske leksikon i tal

Unike brukarar og lesne artiklar

Det har aldri vore fleire lesarar av leksikonet enn i 2021. I mars var for fyrste gong meir enn 3,2 millionar unike brukarar innom snl.no.

Artiklane i leksikonet vart lesne 112 millionar gongar i 2021, også det er ny rekord.

Oppdaterte artiklar

I 2021 oppdaterte vi 58 187 artiklar, 30 prosent færre enn i 2020, men 34 prosent meir enn i 2019. Vi er svært godt nøgde med oppdateringstakta i 2021.

2020 var det store «oppdatere så mykje som mogleg i heile leksikonet»-året, og i løpet av 2020 fekk vi gått gjennom 96 prosent av artiklane som vi hadde overteke frå Kunnskapsforlaget. Fram til 2020 hadde vi prioritert dei mest lesne artiklane, i 2020 støvsugde vi grundig i alle krokane. Vi kjem nok ikkje til å oppdatere så mange artiklar på eitt år igjen – det var eit enormt løft.

Vi har eit internt kvalitetsvurderingsverkty der artiklane blir målt på ein skala frå 1 (super-artiklar) til 5 (kritiske problem). Slik fordeler artiklane seg no ved årsskiftet:

Fagansvarlege, forfattarar og friviljuge bidragsytarar

Det har aldri vore fleire bidragsytarar til leksikonet. I 2021 håpte vi å nå målet om 1000 fagansvarlege. Vi nådde det ikkje heilt – ved årsskiftet var det 986 fagansvarlege – men vi er glade for at det både er fleire fagansvarlege enn nokon sinne, og at talet på friviljuge bidragsytarar òg har auka kraftig.

Språk

I 2020 innleidde Store norske leksikon og Nynorsk kultursentrum eit strategisk samarbeid for å få meir nynorskinnhald i SNL. Store norske leksikon overtok nynorskleksikonet Allkunne, og i løpet av det siste året er rundt 1000 artiklar frå Allkunne flytta over til SNL. I tillegg er fleire tusen andre artiklar omsette til nynorsk eller nypubliserte på nynorsk.

Lesinga av nynorskartiklane i SNL er no rundt tre gongar høgare enn lesinga av heile Allkunne.no til saman. Det viser at satsinga med å auke talet nynorskartiklar i SNL har fungert: Det er no fleire som les nynorsk enn tidlegare, og SNL speglar det språklege mangfaldet i Noreg på ein betre måte enn tidlegare. Satsinga på å auke nynorskinnhaldet i SNL vil halde fram i 2022.

Mest lesne artiklar i 2021

islam (fagansvarleg Kari Vogt, UiO)
første verdenskrig (fagansvarleg Eirik Brazier, USN)
buddhisme (fagansvarleg Jens Wilhelm Borgland, UU)
jødedom (fagansvarleg Bente Groth)
hinduisme (fagansvarleg Knut A. Jacobsen, UiB)
andre verdenskrig (fagansvarleg Gunnar D. Hatlehol, NTNU)
Den franske revolusjon (fagansvarleg Kai Peter Østberg, USN)
samer (fagansvarleg Mikkel Berg-Nordlie, OsloMet)
stjernetegn (fagansvarleg Geir Winje, USN)
kristendom (fagansvarleg Hallgeir Elstad, UiO)
narsissistisk personlighetsforstyrrelse (fagansvarleg Sigmund Karterud, UiO)
svartedauden (fagansvarleg James Godbolt, USN)
den kalde krigen (fagansvarleg Hallvard Tjelmeland, UiT)
opplysningstiden (fagansvarleg Trond Ove Tøllefsen, UU)
periodesystemet (fagansvarleg Bjørn Pedersen, UiO)
demokrati (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
den industrielle revolusjon (fagansvarleg James Godbolt, USN)
spanskesyken (fagansvarleg Olav Dalgard, UiO)
De ti bud (fagansvarleg Kristin Joachimsen, MF)
kommunisme (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
Holocaust (fagansvarleg Vibeke Kieding Banik, HLS)
Land i Europa (fagansvarleg Sten Lundbo)
Vietnamkrigen (fagansvarleg Stein Tønnesson, PRIO)
Adolf Hitler (fagansvarleg Gunnar D. Hatlehol, NTNU)
velferdsstat (fagansvarleg Tore Hansen, UiO)
middelalderen (fagansvarleg David Brégaint, NTNU)
realisme (litteratur) (fagansvarleg Erik Bjerck Hagen, UiB)
Norge under andre verdenskrig (fagansvarleg Torgeir Ekerholt Sæveraas)
samenes historie (fagansvarleg Mikkel Berg-Nordlie, OsloMet)
renessansen
vikingtiden (fagansvarleg Bjørn Bandlien, USN)
Norge (fagansvarleg Geir Thorsnæs)
maktfordelingsprinsippet (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
drivhuseffekten (fagansvarleg Jostein Mamen, Met)
DNA (fagansvarleg Lene Martinsen, UiO)
nazisme (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
sperregrense (fagansvarleg Eirik Holmøyvik, UiB)
etikk (fagansvarleg Mathea Slåttholm Sagdahl, UiT)
sosialisme (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
Jehovas vitner (fagansvarleg Svein Ivar Langhelle, UiS)
fascisme (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
tabell over store tall (fagansvarleg Jon Eivind Vatne, HVL)
Ivar Aasen (fagansvarleg Tove Bull, UiT)
Henrik Ibsen (fagansvarleg Erik Bjerck Hagen, UiB)
Sokrates (fagansvarleg Hallvard Fossheim, UiB)
fotosyntese (fagansvarleg Halvor Aarnes, UiO)
rasisme (fagansvarleg Aksel Tjora, NTNU)
modernisme (litteratur) (fagansvarleg Erik Bjerck Hagen, UiB)
liberalisme (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
påske
Cubakrisen (fagansvarleg Hallvard Tjelmeland, UiT)
atom (fagansvarleg Jan Olav Eeg, UiO)
pliktetikk (fagansvarleg Mathea Slåttholm Sagdahl, UiT)
Berlinmuren (fagansvarleg Trond Ove Tøllefsen, UU)
nasjonalromantikk
Norges litteraturhistorie (fagansvarleg Erik Bjerck Hagen, UiB)
den ortodokse kirke (fagansvarleg Berit S. Thorbjørnsrud, UiO)
nasjonalisme (fagansvarleg Ellen Jenny Ravndal, UiS)
nervesystemet (fagansvarleg Per Holck, UiO)
Den russiske revolusjon (fagansvarleg Åsmund Egge, UiO)
bukspyttkjertelen (fagansvarleg Bjørn Olav Åsvold, NTNU)
Kristoffer Columbus (fagansvarleg Carl Fredrik Feddersen, UiA)
norrøn mytologi (fagansvarleg Ellen Marie Næss, UiO)
de største byene i Norge (fagansvarleg Geir Thorsnæs)
Jesus (fagansvarleg Hallgeir Elstad, UiO)
ytringsfrihet (fagansvarleg Kjetil Mujezinović Larsen, UiO)
Australia
karbohydrater (ernæring) (fagansvarleg Birger Svihus, NMBU)
Aristoteles (fagansvarleg Hallvard Fossheim, UiB)
parlamentarisme (fagansvarleg Dag Einar Thorsen, USN)
økosystem (fagansvarleg Irja Ida Ratikainen, NTNU)
virus (fagansvarleg Jörn Klein, USN)
reformasjonen (fagansvarleg Tarald Rasmussen, UiO)
Platon (fagansvarleg Hallvard Fossheim, UiB)
Koreakrigen (fagansvarleg Geir Helgesen, KU)
Charles Darwin (fagansvarleg Kjetil Lysne Voje, UiO)
Olav den hellige (fagansvarleg Bjørn Bandlien, USN)
Romerriket (fagansvarleg Jon Wikene Iddeng, USN)
psykopati (fagansvarleg Sigmund Karterud, UiO)
romantikken (litteratur) (fagansvarleg Erik Bjerck Hagen, UiB)
Buddha (fagansvarleg Jens Wilhelm Borgland, UU)
norsk språkhistorie
planeter (fagansvarleg Kaare Aksnes, UiO)
dialekter i Norge (fagansvarleg Martin Skjekkeland, UiA)
imperialisme (fagansvarleg Ellen Jenny Ravndal, UiS)
bakterier (fagansvarleg Reidun Sirevåg, UiO)
Et dukkehjem (fagansvarleg Erik Bjerck Hagen, UiB)
barokken
Henrik Wergeland (fagansvarleg Erik Bjerck Hagen, UiB)
energi
islams fem søyler (fagansvarleg Ragnhild Johnsrud Zorgati, UiO)
USAs historie (fagansvarleg Helge Pharo, UiO)
hjernen (fagansvarleg Kashif Waqar Faiz, Ahus)
Versailles-traktaten (fagansvarleg Eirik Brazier, USN)
etos (fagansvarleg Jan Grue, UiO)
nyrene (fagansvarleg Per Holck, UiO)
EU (Den europeiske union) (fagansvarleg Jarle Trondal, UiA)
terrorangrepene i Norge 22. juli 2011
fornorskingspolitikk (fagansvarleg Susann Funderud Skogvang)
mutasjon (fagansvarleg Lene Martinsen, UiO)

31. august 20217. februar 2022 av Erik Bolstad, sjefredaktør

10 000 nynorskartiklar i SNL

For litt over eitt år sidan trappa SNL opp satsinga på å få meir innhald på nynorsk, og i dag vippa vi 10 000 nynorskartiklar i SNL. Det er ein gledeleg milepæl.

Med artikkelen om klimaflyktningar har SNL no runda 10 000 leksikonartiklar på nynorsk.

Det er viktig for SNL å ha innhald på både nynorsk og bokmål. Noreg er eit fleirspråkleg land, og nasjonalleksikonet SNL må bruke båe målformene om vi skal spegle heile landet.

Det er no nynorskartiklar i alle hovudkategoriane i SNL. I tillegg til artiklar frå Allkunne som er flytta til SNL er det omsett fleire tusen artiklar. Satsinga på bunad og folkedrakter har gjeve rundt 1000 nynorskartiklar, det er publisert over 5000 nynorskartiklar om førenamn og i tillegg er fleire av dei mest lesne artiklane omsett til nynorsk.

Vi har òg sett på lesinga av artiklane før og etter omsetjing. Førebels ser det ut til at lesinga held seg relativt stabil. Målform ser altså ikkje ut til å ha stor innverknad på lesinga. Høgskulen i Volda og Høgskulen på Vestlandet er i gang med eit forskingsprosjekt for å sjå på korleis målform verkar inn på lesinga av artiklane. Då får vi ein meir grundig gjennomgang av statistikken.

Lesetips: Eit utval gode artiklar på nynorsk i SNL

Dei mest lesne nynorskartiklane i SNL

24. august 20219. september 2021 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Ein milepæl i leksikonhistoria: Alle artiklar er gjennomgåtte

I dag vart den siste av 181 589 artiklar i Store norske leksikon gjennomgått (den siste artikkelen var galeas). Det tyder at samtlege artiklar som kom frå papirleksikonet i si tid no er gått gjennom, og at redaksjonen og dei fagansvarlege i leksikonet no kan starte med å prioritere opp att arbeidet med dei viktigaste og mest lesne artiklane.

Artikkelen om seilskutetypen galeas var den siste uoppdaterte artikkelen i SNL som vart oppdatert.

Vi som i dag er foreininga Store norske leksikon overtok SNL frå Kunnskapsforlaget i 2010/2011. Det tok nokre år å få på plass ein god organisasjons- og finansieringsmodell for leksikonet, og det var ikkje før i 2015 at vi hadde fyrste heile driftsår med ein stabil organisasjon og finansiering.

Dei fyrste åra etter at vi fekk på plass ein god organisasjon og redaksjon prioriterte vi arbeidet med dei mest lesne artiklane. Dei svært lite lesne artiklane vart nedprioritert. Hausten 2016 var 40 prosent av artiklane i leksikonet anten nyskrivne artiklar for nettleksikonet, eller oppdaterte artiklar frå papir. 60 prosent var artiklar frå papirleksikonet som ikkje hadde blitt oppdaterte på minst 11 år.

«Den lange halen»: Artiklar i Store norske leksikon sortert etter lesartal. Nokre få artiklar blir lesne svært mykje, medan fleirtalet av artiklane har relativt låge lesartal. Dei 1000 mest lesne artiklane står for 30 prosent av lesinga av leksikonet. Dei 100 000 minst lesne artiklane står for 1 prosent av lesinga.

I 2020 sette vi oss eit ambisiøst mål: 95 prosent av artiklane i leksikonet skulle vere gjennomgåtte. Vi skulle støvsuge krokane og prioritere opp arbeidet med å få kvalitetskontrollert mange av dei minst lesne artiklane. Det var eit enormt stort løft: I løpet av 2020 oppdaterte vi 82 000 artiklar.

Årsaka til at vi ville gå gjennom alle artiklane var for å gjere grunnleggjande kvalitetssikring, vurdere artiklar for sletting og å lage prioriterte arbeidsliste for fagekspertane som oppdaterer artiklane i leksikonet. Vi visste at vi ikkje ville kunne gjere alle artiklane perfekte, men det var viktig for oss å få eit skikkeleg overblikk over innhaldet vårt.

No er endeleg dette arbeidet sluttført: I dag vart den siste artikkelen vi overtok frå papirleksikonet gått gjennom.

Artiklar i SNL etter siste oppdateringsår. 65 prosent av artiklane er oppdatert i år eller i fjor. 1 prosent av artiklane er sist oppdatert mellom 2012 og 2015.

At alle artiklar i leksikonet no er gjennomgåtte tyder ikkje at vi er nøgde med alle saman. Av 181 000 artiklar er det ca 19 000 som vi ikkje er nøgde med, og som ligg på arbeidslistene til ein fagansvarleg. Og i tillegg kjem alle artiklar vi burde hatt, og som ikkje er med i leksikonet enno.

Leksikonarbeid er litt som sisyfosarbeid: Når vi har kome oss gjennom «alt», er det berre å starte på nytt igjen! (Artikkelen om sisyfosarbeid er for eksempel ein artikkel som burde vore mykje større og betre.)

1. juni 20211. juni 2021 av Erik Bolstad, sjefredaktør

Rekordlesing av SNL i 2021

Dei fyrste fem månadene i 2021 har det i snitt vore 3,1 millionar unike brukarar innom leksikonet kvar månad. Det er ny rekord – leksikonet har aldri blitt lese så mykje som no.

I løpet av det siste året – mai 2020 til mai 2021 – har artiklane i Store norske leksikon blitt lesne 111 millionar gongar. I 2020 passerte vi 100 millionar lesingar av leksikonartiklane på eitt år, dét var ein milepæl.

Dei mest lesne artiklane hittil i 2021

4. mars 20217. februar 2022 av Stig Arild Pettersen, redaktør og kommunikasjonsrådgiver

Meir nynorsk i SNL – kvar einaste dag

To leksikon skal bli til eitt. Stina og Steinarr frå Allkunne synest det er godt å kunne løfte det beste innhaldet frå nynorskleksikonet Allkunne ut til enda fleire lesarar i Store norske leksikon.

Det nynorske leksikonet Allkunne blir integrert i Store norske leksikon.

I Aasentunet på Sunnmøre sit to leksikonredaktørar med ei massiv oppgåve føre seg: Ei stor mengd artiklar frå nynorskleksikonet Allkunne skal flyttast til Store norske leksikon. Men det er ikkje berre ein flyttejobb.

– Vi veit jo kva vi skal gjere, men det er mange omsyn som påverkar korleis vi gjer det best mogleg, seier Steinarr Sommerset, språkansvarleg i Nynorsk kultursentrum.

Det var i 2020 at styra i stiftinga Nynorsk kultursentrum, som dreiv Allkunne, og Store norske leksikon blei einige om å slå seg saman. Delar av innhaldet i Allkunne skal flyttast til SNL, samstundes som institusjonane skal samarbeide om å få endå meir godt innhald på nynorsk ut til lesarane på snl.no.

Steinarr Sommerset er språkansvarleg i Nynorsk kultursentrum.

– Både SNL og Allkunne er jo allmenne leksikon, men dei er to forskjellige leksikon, og i arbeidet vi gjer, skal to leksikonkulturar smelte saman. Mykje treng også oppussing. Det som var ein god artikkel då han blei skriven, treng fort endringar i dag, seier han, og gjer klar publiseringa av biografiartikkelen om Gunvor Ulstein, som lenge leia familiekonsernet Ulsteingruppa på Sunnmøre.

Kollega Stina Aasen Lødemel, spesialrådgivar i Nynorsk kultursentrum og prosjektleiar for avviklinga av Allkunne, har nett publisert artikkelen om Normannalaget, det første mållaget i Amerika, på SNL.

– Allkunne har hatt eit spesielt samfunnsoppdrag med å dokumentere den nynorske kulturhistoria, i tillegg til å gjere kunnskap om alle slags emne tilgjengeleg på nynorsk. Derfor blir det ein del om den nynorske historia i innhaldet vi flyttar over. Ein viktig del av samarbeidet går òg ut på at SNL skal få betre innhald på nynorsk om alle tema, seier ho.

– Så vi prøver å leite opp område der SNL manglar gode artiklar, og der Allkunne har vore verkeleg gode.

Stina Aasen Lødemel er prosjektleiar for avviklinga av Allkunne.

Til saman skal Stina og Steinarr flytte mellom to og tre tusen artiklar til SNL før Allkunne stenger nettstaden. Det kjem til å ta tid, vedgår dei.

– Det er vanskelig å seie når alt er flytta. Det er ikkje berre å klippe og lime innhaldet over: Det er etterslep av oppdatering som må kontrollerast ved overflytting, artiklar skal skrivast saman, og vi møter ulike redaksjonelle problemstillingar. Greier vi alt i løpet av året, hadde det vore fantastisk, men det er førebels for tidleg å seie. Truleg vil arbeidet gå raskare etter kvart, seier Stina.

Likevel, for kvar nye artikkel og kvar dag som går, blir SNL eit betre leksikon med meir innhald på nynorsk. Allereie i 2020 blei nynorskandelen i SNL mykje større: I byrjinga av året var det berre 1118 nynorskartiklar i SNL, medan det 1. januar 2021 var 7583 artiklar på nynorsk i leksikonet. I år kjem det altså fleire tusen artiklar på nynorsk i SNL gjennom overflyttinga av Allkunne-artiklar og omsetjing av eksisterande SNL-artiklar frå bokmål til nynorsk.

– Og samarbeidet mellom SNL og Nynorsk kultursentrum handlar ikkje berre om flytting av innhald. Dette er eit langsiktig partnarskap mellom to institusjonar som arbeider for godt språk og kunnskapsformidling, seier ho, og legg til:

– Det er flott å sjå at SNL får stadig meir innhald på nynorsk, og at det gode innhaldet frå Allkunne no vil nå ut til eit breiare publikum. SNL og Allkunne byggjer begge på ein lang norsk leksikontradisjon, men har hatt noko ulik redaksjonsmodell. No skal vi sameine det beste frå to leksikon med mål om å auke lesartalet og styrkje fagspråket både på bokmål og nynorsk.